Қазақстанның атомдық энергетикасының дамуы біздің экономикамызға қандай әсер береді?

АЭС құрылысы Қазақстанға айтарлықтай экономикалық мүмкіндіктерді ашады. Біріншіден, бұл қазіргі заманғы технологияларды енгізу және атмосфераға зиянды шығарындыларды азайту есебінен экологиялық жүктемені азайту арқылы энергетикалық және өнеркәсіптік өндірісті әртараптандыруға мүмкіндік береді. Атом энергиясын пайдалану "жасыл» мақсаттарға жетуге және қазба отын көздеріне тәуелділікті азайтуға ықпал етеді.

АЭС сонымен қатар көптеген жаңа жұмыс орындарын ашады. Атом станциясындағы 1 қызметкер құрылыс, ғылыми зерттеулер және қызмет көрсету салаларында онға дейін жұмыс орнын құрады. Бұл әсерлер экономиканың жандануына ықпал етеді, әсіресе атом станциясы салынатын аймақтарда. Сонымен қатар, АЭС-ті дамыту жолдарды, мектептерді, ауруханаларды және тұрғын үйлерді қоса алғанда, ілеспе инфрақұрылым салуды көздейді, бұл өңірлердің экономикасын одан әрі нығайтады.

АЭС құрылысының экономикалық макро әсерлері жалпы ішкі өнімнің өсуін, жергілікті бюджеттерге салық түсімдерінің ұлғаюын және 60 жылдан астам тұрақты энергиямен жабдықтауды қамтиды. АЭС сонымен қатар электр энергиясының бағасын ұзақ мерзімді тұрақтандыру үшін алғышарттар жасайды, бұл елдің экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз етеді. АЭС құрылысының әсері энергетика саласында ғана емес, жұмыспен қамтуды, еңбек өнімділігін арттыруда және адами капиталды дамытуда да сезілетін болады. АЭС салу бағдарламасы ғылыми зерттеулер мен инновацияларға инвестициялармен сүйемелденетін болады, бұл Қазақстанның технологиялық әлеуетінің жалпы өсуіне әкеледі.

Ұзақ мерзімді перспективада бұл елдің төлем балансына және ұлттық валюта бағамына оң әсер етеді, өйткені атом энергетикасы отын импортына жұмсалатын шығындарды азайтады және электр энергиясын экспорттауға мүмкіндіктер ашады.

Еліміздің әлеуеті АЭС салуға жете ме? Ол қаншалықты тиімді болмақ немесе керісінше кесірі бар ма?

Біздің елімізде атом энергетикасын дамыту үшін барлық қажетті жағдайлар бар екенін айта кету қажет. Қазақстан өндірілетін табиғи уран көлемі бойынша әлемде бірінші орында.

2021 жылы Үлбі металлургия зауытының базасында Қытайдың атом электр станциялары үшін дайын ядролық отын өндіретін зауыт ашылды, онда ядролық отынды белсенді өндіру және жеткізу басталды.

25 жыл ішінде Ақтау қаласында әлемдегі алғашқы БН-350 ядролық реакторы сәтті пайдаланылды. Қазіргі уақытта Ұлттық ядролық орталық пен ядролық физика институтында ядролық зерттеу реакторлары жұмыс істейді, оларда қолданыстағы және перспективалы ядролық реакторлардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін ядролық технологиялардың жетекші жеткізушілерімен бірлесіп зерттеулер жүргізіледі.

Осы зерттеулердің нәтижелері әлемде жұмыс істеп тұрған АЭС-терде практикалық қолдануды тапты. Ұлттық ядролық орталық ғалымдарының тобына алған жетістіктерін мойындау үшін өткен жылы Мемлекет басшысының Жарлығымен «Атом-энергетика саласын құру және Қазақстан Республикасының көміртегі бейтараптығына қол жеткізу стратегиясын іске асыру үшін әлемдік деңгейдегі зерттеулер мен әзірлемелер» жұмысы үшін әл-Фараби атындағы ғылым мен техника саласындағы мемлекеттік сыйлық берілді.

АЭС құрылысы тек энергетикалық және экологиялық міндеттерді шешіп қана қоймай, атом энергетикасы саласындағы ғылыми зерттеулер мен білім беру бағдарламаларын дамыту үшін жаңа мүмкіндіктер ашады. Ғылыми зерттеулер мен технологиялық әзірлемелер жүргізу арқылы халықаралық әріптестермен бірлескен жобалар Қазақстанды уран өндіруде ғана емес, атом саласындағы жоғары технологиялық шешімдерде де көшбасшы ретінде әлемдік қоғамдастықта жаңа деңгейге көтеруге көмектеседі. Мұндай шешімдерге медициналық және мұнай-газ секторы үшін радиоизотоптар өндірісі, электроника, атап айтқанда жартылай өткізгіштер мен баспа схемасы өндірісі жатады.

АЭС салу жобасын іске асыру бюджетке инвестициялар мен салық түсімдерінің ағынын қамтамасыз ете отырып, материалдар мен жабдықтар өндірісіндегі құзыреттілік деңгейін арттыруға, елдегі технологиялардың дамуына елеулі үлес қосуға мүмкіндік береді.

Сонымен қатар, құрылыс кезеңінде 8000-ға жуық жұмыс орнын құру жоспарланып отыр, ал пайдалану кезеңінде 2000 адам жұмыспен қамтылатын болады. Сонымен қатар, атом электр станциясындағы әрбір жұмыс орны аралас салаларда 10-ға дейін жұмыс орнын ашады. Бұл еңбек нарығына және өңірдің дамуына күшті оң әсер етеді.

Қазақстанда АЭС салу біздің энергетикалық тәуелсіздігімізді нығайтады және 2060 жылға дейін қабылданған көміртекті бейтараптық стратегиясын іске асыру жолындағы негізгі қадам бола отырып, ел экономикасы үшін елеулі мультипликативтік әсер әкеледі.

Президент жолдауда айтқан АЭС жайлы мәлімдеме һәм референдум жайлы ойыңыз қалай?

Президенттің Қазақстанда атом энергетикасын дамыту қажеттілігі туралы мәлімдемесіне келетін болсақ, ол, әрине, маңызды әлемдік үрдістер мен өзекті сын-қатерлерді көрсетеді. Атом энергетикасы, әсіресе энергия тапшылығының артуы және көміртегі шығарындыларын азайту қажеттілігі жағдайында сенімді және экологиялық таза энергия көзіне айналуы мүмкін.

Менің ойымша, АЭС салу мәселесі бойынша референдум - бұл дұрыс бағыттағы қадам, өйткені ол азаматтарға осы маңызды мәселе бойынша өз пікірлерін білдіруге мүмкіндік береді. Бұл сонымен қатар шешім қабылдаудың ашық процесін жасайды және қоғамның билікке деген сенімін нығайтады.

Референдум өткізер алдында біз азаматтарды ақпараттандыру жұмыстарына ерекше назар аударатынымызды атап өту маңызды. Бұл сайлаушыларға фактілер мен сараптамалық бағалауларға сүйене отырып, саналы таңдау жасауға мүмкіндік береді.