ТҮРКІСТАН ОБЛЫСЫ: ТЕМЕКІ ШЕГУГЕ ҚАРСЫ ШАРАЛАР КЕШЕНДІ ТҮРДЕ ЖҮРГІЗІЛЕДІ
Темекі шегу – Қазақстандағы өзекті қоғамдық-денсаулық мәселелерінің бірі. Әсіресе жастар арасында шылымға әуестену деңгейінің өсуі өңірлерде кешенді алдын алу шараларын қажет етеді. Осы тұрғыда Түркістан облысында соңғы жылдары темекіге қарсы бағытталған кең көлемді жұмыстар жүйелі түрде жүргізіліп келеді. Бұл іс-шаралар денсаулық сақтау саласының, білім беру мекемелерінің, үкіметтік емес ұйымдардың және жергілікті биліктің бірлескен жұмысына негізделген.
Темекі түтінінің құрамында 7 мыңға жуық химиялық зат бар, оның кемінде 70-і – қатерлі ісік туғызатыны белгілі. Темекі шегу жүрек-қан тамыр ауруларының, өкпе ауруларының, онкологиялық дерттердің және ерте өлімнің негізгі себептерінің бірі болып отыр. Түркістан облысы – халқы тығыз орналасқан өңірлердің бірі, сондықтан темекіге қарсы күрес әлеуметтік маңызға ие.
Үкіметтік зерттеулерге сәйкес, Қазақстанда темекі тұтыну деңгейі әлі де жеткілікті жоғары, ал кейбір елді мекендерде ақпараттық жұмыстың жеткіліксіздігі байқалады. Осы жағдай өңірде кешенді алдын алу шараларын кеңейту қажеттілігін тудырады.
Облыстық денсаулық сақтау басқармасы мен білім беру ұйымдары халық арасында темекі шегудің зияны туралы түсіндіру жұмыстарын тұрақты жүргізеді. Мәселен, мектептер мен колледждерде дәрістер, семинарлар, тренингтер өткізу, “Темекісіз болашақ”, “Дені саудың – жаны сау” атты ақпараттық акциялар, медицина қызметкерлерінің қатысуымен ашық есік күндері, әлеуметтік желілерде бейнероликтер мен ақпараттық посттар тарату.
2025 жылы облыс бойынша 500-ден астам ақпараттық іс-шара ұйымдастырылғаны хабарланған. Мұндай жұмыстар әсіресе жасөспірімдер арасындағы темекіге әуестенудің алдын алуға бағытталған.
«Түтінсіз орта» қалыптастыру бірнеше бағытта жүргізіледі. Ең алдымен қоғамдық орындарды темекі түтінінен қорғау – облыстағы негізгі бағыттардың бірі. Бұл бастама келесі шараларды қамтиды:
• оқу орындарында, ауруханаларда, мәдени-спорттық нысандарда темекі шегуге толық тыйым салу;
• қоғамдық орындарға «Темекі шегуге тыйым салынады» белгілерін орнату;
• электронды сигареттерге, вейптерге де шектеулер қою.
Жергілікті бақылаушы органдар жыл сайын рейдтік шаралар өткізіп, заң бұзушылықтарға қатысты әкімшілік айыппұлдар қолданады. Бұл темекі шегушілердің қоғамдық тәртіпке немқұрайлылық танытпауына ықпал етеді.
Темекіге қарсы шаралардың келесі жолы ол - жарнама мен сатылымды шектеу. Темекі өнімдерінің жарнамасын азайту – шылымның жастарға әсерін азайтудың маңызды жолы. Түркістан облысында темекі жарнамасы заңмен қатаң шектелген. Дүкендерде темекі өнімдерін ашық көрсетуге тыйым салынған, оның орнына біркелкі қораптағы тізім ғана көрсету ережеге айналған. Сонымен қатар, мектептердің маңында темекі сату орындарына тексерістер күшейтілген. 21 жасқа толмағандарға темекі өнімдерін сату заң жүзінде қадағаланады. Электронды темекі, вейп, никотин қоспаларына қатысты талаптар күшейтілуде.
Темекі шегушілермен күресте медициналық көмекті күшейту және тәуелділіктен арылу бағдарламалары да маңызды екенін атап өту керек.
Облыстағы емханаларда дәрігерлер темекіні тастауға ниетті азаматтарға кеңес береді. Nicotine Replacement Therapy секілді әдістер, психологиялық қолдау, арнайы тесттер арқылы тәуелділік деңгейін анықтау сияқты қызмет түрлері қолжетімді. Әсіресе отбасы дәрігерлері, өкпе дәрігерлері, психологтар темекіден арылуға бағытталған кешенді қолдау көрсетеді.
Түркістан облысында темекіге қарсы іс-шаралар жүйелі және кешенді түрде жүргізілуде. Ақпараттық-ағартушылық жұмыстар, заңнамалық шектеулер, дәрігерлік қолдау, қоғамдық қозғалыстар және жастарға арналған акциялар өңірде темекі шегу деңгейін төмендетуге бағытталған. Дегенмен, бұл бағыт әлі де жетілдіруді қажет етеді. Әсіресе жастар арасында темекіге қарсы мәдениет қалыптастыру, электронды темекіні шектеу және бақылау шараларын күшейту маңызды болып отыр.
Темекісіз орта құру – тек мемлекеттік органдардың емес, әрбір азаматтың жауапкершілігі. Жастардың дені сау, қоғамның сапалы болуы темекіден бас тартудан басталады.